اگر می‌خواهید کودکتان را از شیر بگیرید، به‌ویژه اگر اولین فرزندتان است، به‌احتمال زیاد وارد قلمرویی ناشناخته شده‌اید. برنامه‌ریزی مناسب برای تغذیه کودک یک ساله گیج‌کننده است. بسیاری از والدین نمی‌دانند که باید چه زمانی کودک را از شیر بگیرند یا اینکه برای شروع غذاهای جامد، رژیم غذایی کودک باید چگونه باشد. در ادامه، درباره غذای کودک یک ساله و نحوه برنامه‌ریزی برای آن بیشتر بخوانید.
تعداد و زمان مناسب وعده‌های غذایی
بیشتر کودکان یک‌ساله باید هر روز ۳ وعده اصلی و ۲ میان‌وعده را بخورند. در این سن، کودک فعالیت زیادی دارد اما معده او کوچک است و به همین دلیل باید تعداد وعده‌هایش بیشتر از بزرگ‌سالان باشد تا انرژی موردنیازش تأمین شود.
همچنین بهتر است منتظر درخواست کودک نباشید و همیشه در زمانهای تعیین‌شده و منظم وعده‌های غذایی و میان‌وعده‌ها را به فرزندتان بدهید. هنگامی که می‌خواهید غذای جامد را شروع کنید و ۵ بار در روز به کودکتان غذا بدهید، بهتر است میان‌وعده‌ها هم شامل غذاهای جامد باشند.
میان‌وعده کودک یک ساله
علاوه بر صبحانه و ناهار و شام، یک میان‌وعده در اواسط صبح و یک میان‌وعده در اواسط عصر لازم است. در این ۲ میان‌وعده از غذاهای جامد برای تغذیه کودک استفاده کنید. اگر فاصله بین وعده‌های اصلی زیاد است، می‌توانید میان‌وعده سوم را هم اضافه کنید.
با توجه به ساعت خواب کودک برای او برنامه غذایی تنظیم کنید. مثلا کودکی که صبح خیلی زود بیدار می‌شود، ممکن است قبل از اینکه سایر اعضای خانواده برای صبحانه آماده بشوند به میان‌وعده نیاز داشته باشد. همچنین کودکانی که در وعده شام نمی‌توانند زیاد غذا بخورند و کودکانی که پس از شام مدت زیادی بیدار می‌مانند، ممکن است قبل از خواب به میان‌وعده نیاز داشته باشند.
پس از اینکه برای وعده‌ها و میان‌وعده‌ها زمان مشخصی تعیین کردید، به این برنامه پایبند باشید. اگر بر اساس زمانهای تعیین‌شده به کودکتان غذا بدهید، به‌خاطر گرسنگی بی‌قراری نخواهد کرد. همچنین برنامه غذایی باعث می‌شود کودک بداند وعده بعدی چه زمانی خواهد بود و این یعنی مدام تقاضای میان‌وعده نمی‌کند.
برای شروع از برنامه زیر استفاده کنید و آن را بر اساس نیازهای کودکتان تغییر دهید.
- ۷:۳۰ تا ۸ صبح: صبحانه
- ۱۰ تا ۱۰:۳۰ صبح: میان‌وعده صبحگاهی
- ۱۲:۳۰ ظهر: ناهار
- ۳ تا ۳:۳۰ بعدازظهر: میان‌وعده عصرانه
- ۵:۳۰ تا ۶ عصر: شام
اگر کودک نوپای شما خیلی زود بیدار می‌شود، می‌توانید بلافاصله پس از بیدارشدن یک میان‌وعده قبل از صبحانه به او بدهید. بیسکویت سبوس‌دار همراه یک لیوان شیر یا یک عدد موز گزینه‌های خوبی برای این میان‌وعده‌اند.
اگر کودک شما شب‌ها دیر می‌خوابد و بین شام و زمان خواب او بیش از یک ساعت فاصله است، می‌توانید میان‌وعده‌ای کوچک به او بدهید. برای این میان‌وعده باید چیزی را انتخاب کنید که کودکتان آن را بیشتر از شام دوست نداشته باشد و همچنین باید میان‌وعده‌ای تکراری باشد. در غیر این صورت، کودک یاد می‌گیرد که یک میان‌وعده دوست‌داشتنی در کار است و شام خودش را کامل نمی‌خورد.
حجم غذای کودک یک ساله
تنها به این دلیل که برنامه غذایی تنظیم کرده‌اید، نباید انتظار داشته باشید که کودک نوپای شما هر روز و در هر وعده به یک اندازه غذا بخورد. اینکه در یک وعده غذایی زیاده‌روی کند و برای وعده بعدی اشتهای کافی نداشته باشد، برای کودک نوپا رفتاری طبیعی است و این رفتار در بیشتر آنها مشاهده می‌شود. حتی گاهی اوقات ممکن است اشتها نداشته باشند و بخواهند یک وعده غذایی را کاملا حذف کنند. این رفتار کاملا طبیعی است.
بنابراین اگر می‌پرسید که در هر وعده غذایی باید چقدر به کودک نوپا غذا بدهید پاسخ این است: به هر اندازه که او سیر شود. همیشه به‌جای پرکردن بشقاب، مقدار کمتری غذا داخل بشقاب بریزید و اگر کودک شما با این مقدار سیر نشد، به او پیشنهاد غذای بیشتر بدهید. فراموش نکنید که معده کودک نوپای شما کوچک است.
این فهرست شامل حجم مناسب بعضی از مواد غذایی در یک وعده برای کودک یک ساله است:
- ۱ تا ۳ عدد بیسکویت سبوس‌دار؛
- یک‌چهارم فنجان غلات پخته یا پاستا؛
- ۱ تکه متوسط از میوه‌های تازه؛
- ۱ تکه کوچک از سبزیجات خام؛
- یک‌سوم فنجان ماست؛
- نصف فنجان شیر؛
- ۱ عدد تخم‌مرغ؛
- ۳۰ تا ۶۰ گرم گوشت؛
- ۱ قاشق غذاخوری کره بادام‌زمینی با نصف یک برش نان تست.
اگر مقدار هریک از این مواد غذایی بسیار کم به نظر می‌رسد، باید بدانید که اندازه معده کودک نوپا حدود یک‌چهارم اندازه معده فردی بزرگ‌سال است. با توجه به این تفاوت، کودک نوپا با خوردن هریک از این مواد غذایی بر اساس مقدار توصیه‌شده احتمالا سیر می‌شود.
می‌توانید از فهرست بالا برای شروع برنامه غذایی استفاده کنید و آن را بر اساس نیازهای کودکتان تغییر دهید. فراموش نکنید که کودکان با یکدیگر تفاوت دارند و همین تفاوت‌ها باعث می‌شود که نیازهای غذایی آنها هم متفاوت باشد.
آیا کودکان نوپا به‌اندازه کافی غذا می‌خورند؟
شاید تعجب کنید، اما کودک نوپای شما واقعا می‌داند که باید چقدر غذا بخورد. بچه‌ها کاملا بر اساس احساس گرسنگی و سیری غذا می‌خورند، یعنی وقتی گرسنه هستند غذا می‌خوردند و معمولا وقتی سیر می‌شوند غذا را کنار می‌گذارند. شاید وقتی حجم غذای کودکتان را با حجم غذای خودتان مقایسه می‌کنید، گمان کنید که او به‌اندازه کافی غذا نمی‌خورد، اما نگران نباشید چراکه کودک نوپای شما به‌اندازه نیازش غذا می‌خورد.
چگونه تشخیص دهیم که کودک نوپا به‌اندازه کافی غذا می‌خورد؟
اگر کودک شما به‌خوبی رشد می‌کند، یعنی نباید درباره اینکه او به‌اندازه کافی غذا می‌خورد نگران باشید. برای اینکه مطمئن شوید کودک شما همه مواد مغذی موردنیازش را دریافت می‌کند، باید همه گروه‌های غذایی را در وعده‌ها و میان‌وعده‌ها بگنجانید. با رعایت این نکته نه‌تنها اطمینان پیدا می‌کنید که کودکتان به‌اندازه کافی غذا می‌خورد بلکه از کیفیت مطلوب غذای او هم مطمئن می‌شوید.
بی‌اشتهایی کودکان نوپا
اگر کودکتان در وعده اصلی یا میان‌وعده اشتهایی به خوردن غذا ندارد، به او اصرار نکنید که غذا بخورد. زمانی که کودکتان احساس سیری می‌کند، او را برای بیشتر غذاخوردن تحت‌فشار نگذارید. این رفتار می‌تواند نتیجه معکوس داشته باشد چراکه به کودک می‌آموزد علائم سیری خود را نادیده بگیرد و این همان عاملی است که باعث پرخوری و به دنبال آن اضافه‌وزن می‌شود.
البته اگر کودک نوپای شما همیشه اشتهای کافی برای غذاخوردن ندارد، باید مقدار آب یا شیری را که می‌نوشد بررسی کنید. احتمالا مایعات زیاد او را سیر می‌کند و هنگامی که نوبت به وعده اصلی یا میان‌وعده می‌رسد، اشتهای کافی ندارد. البته جای نگرانی نیست و فقط باید به رژیم غذایی روزانه او نظارت کلی داشته باشید.
اگر کودک شما در طول روز انواع مواد غذایی سالم را مصرف می‌کند، مهم نیست که بعضی از وعده‌ها یا میان‌وعده‌ها را حذف کند. اگر کودک شما در حال رشد است، وزن اضافه می‌کند و فعال‌تر می‌شود، مطمئن باشید که به‌اندازه کافی غذا می‌خورد.
لیست غذای کودک یک ساله
نگرانی بیشتر والدین درباره غذای کودک یک ساله این است که کدام مواد غذایی برای او مناسب است. می‌توانید از فهرست‌های زیر کمک بگیرید که بر اساس گروه‌های غذایی دسته‌بندی شده‌اند.
کودک یک‌ساله باید بتواند غذاهایی را که به‌صورت تکه‌ای، خردشده، له‌شده یا فینگرفود آماده شده‌اند خودش به‌تنهایی بخورد.
۱. سبزیجات
این فهرست شامل سبزیجاتی است که برای غذای بچه یک ساله مناسب‌اند:
- مارچوبه؛
- کلم بروکلی؛
- کدو حلوایی؛
- کلم‌پیچ؛
- هویج؛
- گل کلم؛
- لوبیا سبز؛
- کلم‌برگ؛
- نخودفرنگی (نخود سبز)؛
- فلفل دلمه‌ای؛
- اسفناج؛
- کدوسبز.
می‌توانید سبزیجات را بپزید تا اگر لازم است، نرم شوند و سپس آنها را به‌شکل خردشده یا فینگرفود آماده کنید.
۲. میوه‌ها
این فهرست شامل میوه‌هایی است که برای کودک یک ساله مناسب‌اند و احتمالا از خوردن آنها لذت می‌برد:
- آووکادو؛
- سیب؛
- موز؛
- بلوبری؛
- کیوی؛
- انبه؛
- ملون؛
- شلیل؛
- پرتقال؛
- هلو؛
- گلابی؛
- آناناس؛
- آلو؛
- تمشک؛
- توت‌فرنگی.
حتما میوه‌ها را بشویید، پوست سفت آنها را جدا و هسته‌ها را خارج کنید. سپس می‌توانید میوه‌ها را به‌صورت تکه‌ای، خردشده و حتی فینگرفود آماده کنید.
۳. غذاهای نشاسته‌ای
غذاهای نشاسته‌ای مناسب برای کودک یک‌ساله عبارت‌اند از:
- غذای کودک بر پایه برنج؛
- نان؛
- ذرت؛
- جو دوسر؛
- پاستا؛
- حلیم؛
- سیب‌زمینی؛
- دانه کینوا؛
- برنج؛
- سیب‌زمینی شیرین.
می‌توانید مواد غذایی موجود در فهرست بالا را پس از پختن به‌صورت خردشده، له‌شده یا فینگرفود آماده کنید. اگر کودک شما ۱۲ماهگی را پشت‌سر گذاشته است، می‌توانید غلات پخته را با شیر پاستوریزه گاو مخلوط کنید، اما تا قبل از یک‌سالگی باید این ترکیب را با شیر مادر آماده کنید.
۴. غذاهای پروتئینی
کودک برای رشد به این گروه از مواد غذایی نیاز اساسی دارد. مواد غذایی پروتئینی شامل انواع گوشت، تخم‌مرغ و حبوبات می‌شوند و می‌توانید این مواد غذایی را از شش ۶ماهگی به رژیم غذایی کودکتان اضافه کنید.
البته این مواد غذایی علاوه بر مقدار زیادی پروتئین، حاوی مواد مغذی دیگری مانند زینک و آهن هستند که دریافت آنها به‌اندازه کافی برای رشد کودک ضروری است.
۵. لبنیات
لبنیات پاستوریزه برای کودکان ۶ماهه مناسب است. بهترین گزینه برای این نوزادان ماست بدون طعم ساده و پرچرب است، چراکه به این نوع ماست مواد قندی افزوده نمی‌شود. البته پنیر پاستوریزه هم گزینه خوبی است. بعد از ۶ماهگی، می‌توانید هنگام آشپزی برای کودکتان از شیر پاستوریزه گاو استفاده کنید. البته تا قبل از یک‌سالگی استفاده از شیر پاستوریزه گاو به‌عنوان نوشیدنی توصیه نمی‌شود.
چند نکته مهم
- تا زمانی که کودک و مادر هر دو بخواهند، شیردهی می‌تواند ادامه داشته باشد.
- لازم نیست به غذای کودک نوپا شکر یا نمک اضافه کنید؛ غذاهای شیرین باعث پوسیدگی دندان می‌شوند و غذاهای شور برای کلیه‌ها مضرند.
- نوشیدنی‌های شیرین مانند نوشابه، آب‌میوه و میلک‌شیک برای نوزادان مناسب نیستند، چراکه حاوی مقدار زیادی مواد قندی‌اند و باعث پوسیدگی دندان می‌شوند.
