۱۵ اکتبر، روزی است که به پاس ارج نهادن به توانمندی‌ها و استقلال نابینایان و کم‌بینایان در سرتاسر جهان گرامی داشته می‌شود. در این روز، عصای سفید نه فقط ابزار حرکتی بلکه نمادی از عزت، اعتماد به نفس و مشارکت اجتماعی افراد دارای نقص بینایی به شمار می‌آید.
تاریخچه و مبانی «روز عصای سفید»
به نقل از آماج، ریشه نامگذاری این روز به ایالات متحده باز می‌گردد؛ در ۶ اکتبر ۱۹۶۴، کنگره آمریکا با تصویب قطعنامه‌ای (HR 753) اختیاراتی به رئیس‌جمهور اعطا کرد تا هر سال ۱۵ اکتبر را «روز ایمنی عصای سفید» (White Cane Safety Day) اعلام نماید.
از آن زمان، این روز در بسیاری از کشورها شناخته شده و به عنوان فرصتی برای افزایش آگاهی عمومی نسبت به حقوق و نیازهای نابینایان نامگذاری شده است.
برخی منابع بین‌المللی معتقدند که در سال ۱۹۶۹ نیز فدراسیون بین‌المللی نابینایان (International Federation of the Blind) ۱۵ اکتبر را به عنوان «روز جهانی عصای سفید» پذیرفت تا جنبه جهانی آن تقویت شود.
عصای سفید؛ ابزار حرکت یا نمادی انسانی؟
عصای سفید برای افراد نابینا و کم‌بینا، عملکردی فراتر از یک وسیله کمکی دارد. این ابزار با فراهم آوردن امکان تشخیص موانع، ترسیم مسیر و نشان دادن حضور فرد در محیط اطراف کمک می‌کند تا فرد با اعتماد به نفس و استقلال بیشتری حرکت کند.
همچنین، در بسیاری از کشورها قوانین «حق تقدم عبور برای کاربران عصای سفید» تصویب شده تا ایمنی حرکت این افراد تضمین شود.
از نظر نمادی، عصای سفید نمایانگر استقلال، شجاعت و حق زندگی برابر برای افراد نابینا است.
چگونه عصای سفید رنگی شد؟
پیدایش عصای سفید به اوایل قرن بیستم بازمی‌گردد؛ گفته می‌شود در سال ۱۹۲۱، «جیمز بیگز» عکاس بریتانیایی پس از از دست دادن بینایی، عصای خود را سفید رنگ کرد تا در خیابان‌های شلوغ بیشتر دیده شود.
در دهه ۱۹۳۰، «گیلی دِه‌هربمون» در فرانسه پیشنهاد کرد عصاهای افراد نابینا به رنگ سفید درآیند تا برای رانندگان بهتر قابل شناسایی باشند، و این ایده به تدریج در جهان گسترش یافت.
در ایالات متحده نیز کلاب‌های لاینز (Lions Clubs) نقش مهمی در ترویج استفاده از عصای سفید داشتند.
در دهه ۱۹۴۰، ریاضی‌دان و متخصص بازتوانی «ریچارد هوور» تکنیک عصای بلند (Long Cane) را توسعه داد که به استاندارد آموزش حرکت با عصا تبدیل شد.
اهمیت و پیام‌های روز جهانی عصای سفید
- افزایش آگاهی عمومی: تاکید بر لزوم احترام به حقوق و نیازهای افراد نابینا و کم‌بینا.
- توانمندسازی: تشویق به آموزش مهارت‌های جهت‌یابی و حرکت مستقل برای آنان.
- توسعه زیرساخت‌ها: فشار بر سیاست‌گذاران برای ایجاد محیط شهری دسترس‌پذیر (پیاده‌روهای مناسب، علائم لمسی، عبور هوشمند).
- تقویت قوانین و حمایت حقوقی: تصویب مقرراتی که حق استفاده از امکانات عمومی را تضمین کنند.
وضعیت جهانی و تأکید سازمان‌ها
اتحادیه جهانی نابینایان (WBU) در بیانیه‌های خود همواره بر اهمیت عصای سفید به عنوان نمادی جهانی تأکید کرده و می‌گوید: «عصای سفید، امروز به اندازه دیروز نه فقط یک ابزار حرکت، بلکه یار اعتماد به نفس و استقلال است».
در سال‌های اخیر، با گسترش فناوری‌های هوشمند مانند اپلیکیشن‌های راهنمایی صوتی و سیستم‌های ناوبری مخصوص نابینایان، نقش عصای سفید تغییر نکرده، بلکه تکمیل شده است؛ در محیط‌هایی که فناوری کارایی ندارد یا دسترس‌پذیر نیست، عصا همچنان به عنوان ابزاری دقیق و مطمئن عمل می‌کند.
امسال نیز برنامه‌هایی مانند کارگاه‌های آموزش جهت‌یابی، همایش‌های شهری، نصب تابلوهای راهنمای دسترس‌پذیر و کمپین‌های اطلاع‌رسانی در استان‌ها برگزار می‌شود تا مردم را به مشارکت بیشتر در ایجاد فضای برابر دعوت نماید.
برای آگاهی بیشتر و همراهی با رویدادهای اختصاصی روز عصای سفید، می‌توانید به سایت رسمی آماج مراجعه کنید.
اگر شما یا یکی از نزدیکان‌تان با نقص بینایی روبه‌رو هستید، پیشنهاد می‌شود در جلسات آموزش جهت‌یابی شرکت کنید، در طرح‌های همیار عصای سفید مشارکت نمایید و صدای خود را در راستای حقوق برابر افراد کم‌بینا بلند کنید.
