به گزارش آماج، تحقیقی تازه از دانشگاه بریستول نشان می‌دهد که مورچه‌ها هنگام مواجهه با عوامل بیماری‌زا ساختار لانه خود را تغییر داده و به شکلی رفتار می‌کنند که انتشار بیماری را کاهش دهد — رفتاری شبیه به فاصله‌گذاری اجتماعی انسان‌ها در دوران همه‌گیری.
چگونه مورچه‌ها خانه خود را بازآرایی می‌کنند
محققان بریستول در این مطالعه به مورچه‌ها فرصت دادند تا لانه‌هایی را در بستر خاک بسازند، سپس برخی از آن‌ها را در معرض اسپورهای قارچی قرار دادند. آن‌ها با بهره‌گیری از اسکن میکرو-CT ساختارهای زیرزمینی را به دقت بررسی کردند. نتایج نشان داد لانه‌هایی که با مورچه‌های در معرض بیماری ساخته شده‌اند، دارای ویژگی‌های زیر هستند:
- افزایش فاصله بین ورودی‌ها
- کاهش ارتباطات مستقیم بین اتاقک‌ها
- مدولارسازی بیشتر، یعنی بخش‌بندی فضای لانه به واحدهای جداگانه‌تر
- مسیرهای طولانی‌تر بین اتاق‌ها که تماس سریع را کاهش می‌دهد
این تغییرات طوری طراحی شده‌اند که احتمال انتقال پاتوژن بین بخش‌های لانه را کاهش دهند.
شبیه‌سازی و تأیید کارکرد دفاعی
محققان سپس شبیه‌سازی‌هایی انجام دادند که نشان می‌دهد این بازسازی معماری، در کنار رفتارهای انزوایی مورچه‌ها (مانند کم شدن تماس با اعضای دیگر)، تأثیر مثبتی در کاهش شیوع بیماری دارد. به عبارت دیگر، تغییرات فیزیکی لانه و رفتار اجتماعی دست به دست هم می‌دهند تا مقاومت گروهی را افزایش دهند.
اهمیت علمی و کاربردی کشف
این یافته یکی از نخستین شواهد قوی است که نشان می‌دهد حیوانات، فراتر از رفتار فردی، می‌توانند ساختار محیط خود را نیز تغییر دهند تا شیوع بیماری را مهار کنند — یک مفهوم که محققان آن را «ایمنی معماری» (architectural immunity) نامیده‌اند.
همچنین، این مطالعه می‌تواند الهام‌دهنده برای راهکارهای بیوفناورانه در مقابله با بیماری‌های قابل انتقال انسان باشد. اگر سیستم‌هایی طراحی کنیم که ساختار محیطی را در مواجهه با تهدیدها تغییر دهند (مثلاً تهویه، تقسیم‌بندی فضا، مسیرهای جریان انسان)، می‌توانند وظیفهٔ مشابهی را برای کاهش انتقال بیمارگر داشته باشند.
چند نکته قابل تأمل و گسترش تحقیق
برخی نکات در این زمینه هنوز نیاز به بررسی دارند:
- آنالیز اینکه آیا مورچه‌ها صرفاً وقتی در معرض بیماری قرار می‌گیرند این تغییرات را انجام می‌دهند یا این پاسخ پیش‌گیرانه نیز هست.
- بررسی تأثیرات جانبی هزینه‌های این تغییرات، مثلاً در بهره‌وری لانه، انتقال غذا یا کارکردهای جمعی.
- گسترش مطالعه به سایر گونه‌های اجتماعی حشرات یا جانوران برای بررسی عمومیت این پدیده.
در مجموع، این کشف نشان می‌دهد که ما انسان‌ها تنها گونه‌ای نیستیم که برای مقابله با خطرات همه‌گیری به بازآرایی اجتماعی و محیطی متوسل می‌شویم. مورچه‌ها میلیون‌ها سال است سازوکارهای دفاعی جمعی را تکامل داده‌اند — و ما اکنون می‌توانیم از تجربهٔ آن‌ها درس بگیریم.
اگر می‌خواهید درباره پروژه «ایمنی معماری در طبیعت» بیشتر بخوانید یا مقالات مرتبط را بررسی کنید، ما را در آماج همراهی کنید و نظرات و سوالاتتان را برای ما ارسال نمایید.
