به گزارش آماج، در روزهای اخیر متنی در شبکه‌های اجتماعی منتشر شده که ادعا می‌کند «دانشمندان در ژاپن دو نوع سلول بنیادی یافته‌اند که می‌تواند ریشه دندان و استخوان اطراف آن را رشد دهد و در نهایت بدن بتواند دندان از دست رفته را بازساز کند.» در بررسی این گزارش، مشخص شد که بخش‌هایی از ادعا مبتنی بر پژوهش‌های واقعی است اما برداشت نهاییِ منتشرشده در شبکه‌ها اغراق‌آمیز است و نتیجه‌گیری فراتر از شواهد فعلی است.
خلاصه نتیجه‌گیری
در حال حاضر پژوهش‌های آزمایشگاهی و مدل‌های حیوانی (به‌ویژه روی موش) نشان داده‌اند که دستکاری مسیرهای مولکولی می‌تواند روند رشد یا شکل‌گیری دندان را تحت تأثیر قرار دهد؛ اما تبدیل این یافته‌ها به درمانی امن، مؤثر و قابل‌دسترسی برای انسان هنوز اثبات نشده و نیازمند مراحل بالینی و بررسی‌های ایمنی گسترده است.
بررسی علمی ادعا
نکات کلیدی که پژوهش‌های معتبر دربارهٔ باززایی دندان نشان می‌دهند:
- پژوهش‌ها مسیرهای مولکولی و پروتئین‌هایی را شناسایی کرده‌اند که در گام‌های جنینی یا رشد دندان مؤثرند و مهار یا فعال‌سازی آن‌ها می‌تواند روی شکل‌گیری دندان تأثیر بگذارد.
- برخی مطالعات نشان داده‌اند که دستکاری ژنتیکی یا دارویی در حیوانات می‌تواند منجر به ظهور دندان‌های اضافی یا تحریک رشد ساختارهای دندانی شود؛ اما نتایج حیوانی همیشه قابل تعمیم مستقیم به انسان نیستند.
- مطالعات مربوط به سلول‌های بنیادی پالپ یا بافت‌های دندانی در مرحله تحقیق و توسعه‌اند و برخی از آن‌ها امیدوارکننده‌اند، به‌ویژه در ترمیم داخلی دندان (پالپ) و تقویت توان ترمیم بافت پیرامون ریشه.
چرا ادعای منتشرشده اغراق‌آمیز است
- بیان «دو سلول بنیادی» به‌صورت ساده‌کننده‌ای نتیجه‌گیری می‌کند؛ علم فعلی نشان می‌دهد که شبکه‌ای از سیگنال‌ها، فاکتورهای رشد و شرایط محیطی نقش دارند، نه صرفاً وجود دو نوع سلول.
- اکثر شواهد کنونی از مطالعات حیوانی یا آزمایشگاهی است و هنوز شواهد بالینی گسترده‌ای در انسان وجود ندارد. بنابراین ادعای «بدن روزی خودش دندان را می‌سازد» زودهنگام است.
- هر دارویی یا درمانی که موجب رشد دندان شود باید از نظر ایمنی (مثلاً خطر رشد ناخواسته بافت یا تومور)، اثربخشی و تولید مقیاس‌پذیر بررسی‌های زیادی را پشت سر بگذارد؛ این فرآیند ممکن است سال‌ها طول بکشد.
وضعیت فعلی پژوهش و چشم‌انداز آینده
محققان در چند کشور، از جمله ژاپن، بر روی مسیرهای مولکولی مرتبط با رشد دندان و استفاده از سلول‌های بنیادی برای ترمیم یا بازسازی بخش‌هایی از دندان کار می‌کنند. اهداف قابل‌دستیابی برای این رشته پژوهشی شامل:
- ترمیم پالپ یا بافت داخلی دندان با سلول‌های بنیادی یا فاکتورهای رشد
- تقویت بازسازی استخوان فک و بافت حمایتی پیرامون دندان
- تحقیق دربارهٔ مولکول‌هایی که رشد دندان را مهار می‌کنند و امکان ایجاد مجدد جوانه‌های دندانی را بررسی می‌کنند
با این حال، تبدیل این پژوهش‌ها به درمان‌های بالینی به زمان، آزمایش‌های بالینی انسانی و مجوزهای نظارتی نیاز دارد؛ بنابراین هر ادعای قطعی دربارهٔ باززایی کامل دندان در انسان در کوتاه‌مدت، غیرواقعی به نظر می‌رسد.
نکات عملی برای خوانندگان
- اگر دندان یا لثه شما مشکلی دارد، به‌جای انتظار برای درمان‌های آینده، به دندان‌پزشک مراجعه کنید تا روش‌های شناخته‌شده و ایمن (مثل ایمپلنت، ترمیم یا درمان کانال ریشه) برای شما بررسی شود.
- به اخبار علمی با دید انتقادی نگاه کنید و پیش از پذیرش گزارش‌های شبکه‌های اجتماعی دنبال منابع پژوهشی یا توضیحات مؤسسات علمی معتبر باشید.
- برای دنبال کردن به‌روزترین مطالعات در این حوزه می‌توانید صفحه‌های پژوهشی دانشگاه‌ها یا مراکز تحقیقاتی را چک کنید و اخبار تخصصی پزشکی را از منابع معتبر دنبال کنید.
جمع‌بندی و توصیه نهایی
در حالی که پژوهش‌ها در زمینهٔ باززایی دندان امیدبخش‌اند و پیشرفت‌هایی در مدل‌های حیوانی و آزمایشگاهی دیده شده، ادعای منتشرشده در شبکه‌های اجتماعی ساده‌سازی و اغراق دارد. تا زمان انجام آزمایش‌های بالینی گسترده و اثبات ایمنی و کارایی در انسان، نباید انتظار داشت که درمان باززایی کامل دندان به‌صورت عمومی و در دسترس باشد.
برای دریافت تازه‌ترین اخبار علمی و پزشکی مرتبط با دندان‌پزشکی و پژوهش‌های باززایی، صفحه ما را در آماج دنبال کنید و این مطلب را با دوستان و خانواده به اشتراک بگذارید.
