به گزارش آماج، جدیدترین تحقیقات نشان می‌دهد افرادی که شب‌ها در معرض نور قرار دارند، حتی اگر به خواب بروند، در مقایسه با کسانی که در تاریکی مطلق می‌خوابند، با خطر چشمگیرتری از بیماری‌های قلبی روبرو هستند. این مطالعه بر پایه حدود **۱۳ میلیون ساعت داده نوری** انجام شده و نتایج آن می‌تواند تأثیر قابل‌توجهی بر توصیه‌های بهداشتی عموم داشته باشد.
جزئیات مطالعه عظیم نور شب و سلامت قلب
در این پژوهش که اخیراً در مجله JAMA Network Open منتشر شده است، محققان از دانشگاه فلایندرز استرالیا و گروه‌های همکار، رابطه بین نور شبانه و بروز بیماری‌های قلبی را در یک جمعیت بزرگ مورد بررسی قرار دادند. آن‌ها از داده‌های **۸۸٬۹۰۵ شرکت‌کننده بالای ۴۰ سال** استفاده کردند و فعالیت نوری این افراد را با سنسورهایی که به مچ دست متصل شده بودند، ثبت کردند.
شرکت‌کنندگان برای حدود ۹٫۵ سال تحت نظر بودند و پس از کنترل فاکتورهای متداول خطر مانند فشار خون، دیابت، شاخص توده بدنی، فعالیت بدنی، مصرف سیگار، و حتی عوامل ژنتیکی، نتایج چشمگیری به دست آمد.
نتایج کلیدی مطالعه
- کسانی که در گروه پرت نورترین شب‌ها (بازه صدک ۹۱–۱۰۰) قرار گرفتند، در مقایسه با افراد در تاریک‌ترین گروه (۰–۵۰ صدک)، حدود **۵۶٪ افزایش خطر نارسایی قلبی** داشتند.
- این افراد همچنین با **۴۷٪ افزایش خطر حمله قلبی (میوکارد انفارکتوس)** مواجه بودند.
- خطر بیماری عروق کرونر (Coronary artery disease) در این گروه بین **۲۳٪ تا ۳۲٪ بیشتر** از گروه تاریک بود.
- خطر ابتلا به سکته مغزی نیز در میان افرادی که شب‌ها زیر نور بودند، در محدوده **۲۸٪ تا ۳۰٪ افزایش** یافته بود.
- علاوه بر این، نرخ بروز فیبریلاسیون دهلیزی (Atrial fibrillation) نیز در معرض نور شبانه افزایش یافته بود، تقریباً **۲۸٪ تا ۳۲٪ بیشتر**.
محققان برای اطمینان از مستقل بودن این ارتباط، تأثیر عواملی مثل کیفیت خواب، مدت خواب، روشنایی روزانه، و تمایل زمانی افراد (chronotype) را نیز کنترل کردند و ارتباط میان نور شب و بیماری‌های قلبی همچنان معنی‌دار باقی ماند.
چه کسانی بیشتر در معرض خطرند؟ زنان و افراد جوان‌تر
در این مطالعه مشخص شد که **زنان** نسبت به مردان حساس‌تر به تأثیر نور شبانه هستند؛ به طوری که ارتباط نور شب با نارسایی قلبی و بیماری‌های کرونر در زنان قوی‌تر بوده است.
علاوه بر این، افراد **جوان‌تر در محدوده سنی بررسی‌شده** نیز تمایل بیشتری به تأثیرپذیری از نور شب نشان دادند، به خصوص در بروز نارسایی قلبی و فیبریلاسیون دهلیزی.
نکته جالب دیگری که تیم تحقیقاتی تأکید کرده است، این است که در شرایطی که زنان عموماً در دوره‌های زندگی کمی محافظت بیشتری در برابر بیماری‌های قلبی دارند، قرار گرفتن تحت نور شبانه این مزیت بالقوه را کاهش می‌دهد.
مکانیسم احتمالی: چگونه نور شب آسیب می‌زند؟
نور شب با برهم زدن **ریتم شبانه‌روزی بدن (سِرکادین ریتم)**، می‌تواند تأثیر منفی بر تنظیم هورمون‌ها، فشار خون، و فرآیندهای التهابی داشته باشد. چنین اختلالی ممکن است باعث موارد زیر شود:
- کاهش ترشح ملاتونین که نقش محافظتی برای قلب دارد،
- افزایش فشار خون در بازه‌های زمانی غیرمناسب،
- تأثیر منفی بر سوخت‌وساز گلوکز و حساسیت انسولینی،
- افزایش انعقاد خون و احتمال بروز لخته‌ها،
- اختلال در عملکرد رگ‌های خونی و آسیب اندوتلیال (سطح درون رگ‌ها).
مطالعات پیشین نیز نشان داده‌اند که قرار گرفتن مداوم در نور شب می‌تواند فشار خون بالا، دیابت، چاقی و علائم التهابی را تشدید کند، که همه این عوامل، خود، از عوامل شناخته‌شده خطر برای بیماری‌های قلبی هستند.
محدودیت‌ها و نیاز به تحقیقات بیشتر
هرچند این مطالعه یکی از بزرگ‌ترین‌ها در زمینه قرار گرفتن شخصی در معرض نور و سلامت قلب است، دارای چند محدودیت نیز هست:
- جمعیت مورد مطالعه عمدتاً سفیدپوست بوده و از منطقه بریتانیا انتخاب شده است، پس تعمیم نتایج به دیگر جمعیت‌ها ممکن است محدود باشد.
- دوره رصد نوری محدود به یک هفته بود و نمی‌توان تأثیرات بلندمدتی را به طور مستقیم از آن نتیجه‌گیری کرد.
- منابع نور شبانه (مثلاً نور صفحه نمایش، چراغ اتاق، چراغ شهری) در این مطالعه تفکیک نشده بود و رفتارهای مرتبط با نور می‌توانند در تحلیل تأثیرگذار باشند.
- مطالعه کاوشی (Observational) است و نمی‌تواند رابطه علت و معلولی قطعی را ثابت کند؛ برای تأیید این ارتباط نیاز به آزمون‌های مداخلاتی (Interventional) است.
توصیه‌ها برای محافظت از قلب در برابر نور شبانه
با توجه به نتایج این مطالعه، موارد زیر می‌تواند به کاهش خطر کمک کند:
- خوابیدن در محیطی کاملاً تاریک—استفاده از پرده ضخیم یا پوشش پنجره‌ها، یا حتی ماسک چشمی در صورت لزوم،
- کاهش نور چراغ‌ها در ساعت‌های پیش از خواب—استفاده از نور کم و رنگ گرم به جای نور سفید شدید،
- خاموش کردن یا کم کردن روشنایی دستگاه‌های الکترونیکی (موبایل، تبلت، تلویزیون) حداقل یک ساعت قبل از خواب،
- اجتناب از خوابیدن زیر چراغ خواب یا لامپ جانبی روشن،
- در صورت مسافرت یا قرار گرفتن در مکان‌های با نور زیاد، استفاده از پرده‌های مسدودکننده یا وسایل پوشاننده مناسب.
مطالعه محققان استرالیایی نشان می‌دهد که توجه به کیفیت روشنایی شبانه و محیط خواب، شاید یکی از جنبه‌های کم‌توجه اما مهم در پیشگیری از بیماری‌های قلبی باشد. با اقدامات ساده‌ای می‌توان از مزایای این یافته‌ها بهره برد و سلامت قلب را تقویت کرد.
اگر تاکنون عادت دارید شب‌ها با چراغ روشن یا تلویزیون روشن بخوابید، پیشنهاد می‌کنیم همین امروز تنظیمات محیط خواب خود را بازنگری کنید و به سمت تاریکی کامل پیش بروید—یک گام کوچک، برای محافظت از قلب.
